Sơ đồ minh họa đường cơ sở dùng để tính chiều rộng lãnh hải Việt Nam trong vịnh Bắc Bộ. (Ảnh: Bộ Ngoại giao)

Đường cơ sở dùng để tính chiều rộng lãnh hải Việt Nam trong vịnh Bắc Bộ và đóng vai trò quan trọng trong việc xác định ranh giới và phạm vi các vùng biển của Việt Nam theo các quy định của UNCLOS 1982 và Hiệp định phân định vịnh Bắc Bộ giữa Việt Nam và Trung Quốc được ký kết vào năm 2000. Việc xác lập rõ ràng đường cơ sở tại khu vực này không chỉ củng cố nền tảng pháp lý vững chắc để bảo vệ và thực thi chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam, mà còn góp phần quan trọng vào việc thúc đẩy phát triển kinh tế biển, nâng cao hiệu quả quản lý biển và mở rộng hợp tác quốc tế.

Theo Tuyên bố, đường cơ sở được nối từ Điểm A11 tại đảo Cồn Cỏ qua các điểm: Hòn Gió Lớn (Điểm A12), hòn Chim (Điểm A13), hòn Mắt Con (Điểm A14), đảo Hòn Mê (Điểm A15), đảo Long Châu Đông (Điểm A16), đảo Hạ Mai (Điểm A17, Điểm A18), đảo Thanh Lam (Điểm A19, Điểm A20), hòn Bồ Cát (Điểm A21, Điểm A22), đảo Trà Cổ (Điểm A23) đến Điểm A24 là Điểm số 1 của đường phân định vịnh Bắc Bộ giữa Việt Nam và Trung Quốc. Bên cạnh đó, đường cơ sở dùng để tính chiều rộng lãnh hải của đảo Bạch Long Vĩ là đường cơ sở thông thường theo ngấn nước triều thấp nhất dọc theo bờ biển của đảo; ranh giới ngoài lãnh hải ‎Việt Nam ở khu vực cửa sông Bắc Luân được xác định bởi 9 điểm theo đường phân định lãnh hải giữa Việt Nam và Trung Quốc trong vịnh Bắc Bộ và Điểm 10 có tọa độ xác định trên vùng biển Việt Nam.

Trước khi công bố đường cơ sở trong vịnh Bắc Bộ, đường cơ sở ven bờ lục địa của Việt Nam được xác định theo Tuyên bố Chính phủ ngày 12/11/1982 về đường cơ sở, nối liền 11 điểm tại các điểm nhô ra xa nhất của các đảo ven bờ và bờ biển Việt Nam, từ Điểm 0 đến Điểm A11. Trong đó, Điểm 0 nằm trên ranh giới phía Tây Nam của vùng nước lịch sử giữa Việt Nam và Campuchia; điểm cuối cùng là Điểm A11 nằm ở đảo Cồn Cỏ, tỉnh Quảng Trị. Vào thời điểm ra Tuyên bố năm 1982, Việt Nam chưa xác định đường cơ sở trong vịnh Bắc Bộ. Theo Điều 8 của Luật Biển năm 2012, Chính phủ sẽ xác định và công bố đường cơ sở ở những khu vực chưa có đường cơ sở.

Đường cơ sở sẽ là căn cứ để Việt Nam xác định các vùng biển thuộc chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của mình phù hợp với UNCLOS 1982. Vào năm 2000, Việt Nam đã hoàn thành Hiệp định phân định vịnh Bắc Bộ với Trung Quốc, do vậy, ranh giới lãnh hải tại khu vực cửa sông Bắc Luân, ranh giới vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa trong vịnh Bắc Bộ còn được xác định phù hợp với quy định của Hiệp định phân định vịnh Bắc Bộ năm 2000 giữa Việt Nam và Trung Quốc.

Vịnh Bắc Bộ, được bao bọc bởi bờ biển của Việt Nam và Trung Quốc, không chỉ đóng vai trò là tuyến đường biển huyết mạch, kết nối giao thương sôi động tại khu vực Đông Nam Á, mà còn sở hữu nguồn tài nguyên khoáng sản phong phú và vị thế chiến lược đặc biệt quan trọng về an ninh và quốc phòng. Nhằm xác định rõ ràng ranh giới lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa, Việt Nam và Trung Quốc đã tiến hành đàm phán và chính thức ký kết Hiệp định phân định vịnh Bắc Bộ vào ngày 25/12/2000, hiệp định có hiệu lực từ ngày 30/6/2004. Sự kiện này không chỉ tạo ra hành lang pháp lý vững chắc và khuôn khổ hợp tác chặt chẽ cho việc bảo vệ, quản lý, khai thác và sử dụng bền vững các nguồn tài nguyên trong vịnh Bắc Bộ, mà còn mở ra nhiều cơ hội để hai quốc gia thúc đẩy hợp tác trên nhiều lĩnh vực. Đồng thời, hiệp định cũng góp phần quan trọng trong việc xây dựng lòng tin, củng cố mối quan hệ hữu nghị và tăng cường sự ổn định, hòa bình trong khu vực.

Trong thực tiễn, đối với các quốc gia ven biển nói chung và Việt Nam nói riêng, việc không quy định cụ thể đường cơ sở có thể gây ra nhiều trở ngại và thách thức đáng kể. Sự thiếu rõ ràng trong xác định đường cơ sở dẫn đến tình trạng chưa phân định chính xác ranh giới và phạm vi các vùng biển, gây ra không ít khó khăn cho công tác quản lý, kiểm soát và thực thi pháp luật trên biển. Điều này đặc biệt phức tạp trong việc xử lý các tình huống liên quan đến xuất nhập cảnh, kiểm soát dịch tễ, ngăn chặn buôn lậu và giải quyết các vụ việc có yếu tố nước ngoài. Khi không có đường cơ sở rõ ràng, hoạt động của tàu thuyền nước ngoài tiềm ẩn nguy cơ xâm phạm sâu vào nội thủy, ảnh hưởng đến an ninh, trật tự và lợi ích quốc gia. Trái lại, khi đường cơ sở được xác lập đầy đủ và cụ thể, quốc gia ven biển có thể định rõ ràng phạm vi các vùng biển như lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa. Điều này không chỉ giúp đảm bảo và bảo vệ các quyền lợi chính đáng của quốc gia, mà còn tạo điều kiện để tôn trọng quyền lợi hợp pháp của các quốc gia khác, phù hợp với các quy định của luật pháp quốc tế.

Lực lượng CN 09.11.01 BĐBP Quảng Ngãi tuần tra bảo vệ chủ quyền, bảo vệ ngư dân bám biển. (Ảnh: Văn Tánh)

Đường cơ sở trong vịnh Bắc Bộ theo Tuyên bố được xác lập dựa trên các quy định chặt chẽ của UNCLOS 1982, đồng thời hài hòa với đặc điểm địa lý và điều kiện tự nhiên độc đáo của khu vực này. Hệ thống đường cơ sở của Việt Nam tại vịnh Bắc Bộ được xây dựng theo hai phương pháp chủ đạo, bao gồm đường cơ sở thẳng và đường cơ sở thông thường, nhằm đảm bảo tính chính xác và phù hợp với thực tiễn địa hình. Đối với khu vực lãnh thổ đất liền và vùng ven biển trong vịnh Bắc Bộ, Việt Nam áp dụng phương pháp đường cơ sở thẳng. Điều này xuất phát từ thực tế rằng, đường bờ biển của Việt Nam ở phía vịnh Bắc Bộ có hình dáng tự nhiên quanh co, uốn lượn với nhiều vịnh, vũng, cùng các dãy đảo nằm rải rác dọc theo bờ biển. Đường cơ sở được quy định trong Tuyên bố của Chính phủ Việt Nam ngày 21/2/2025 tuân thủ sát sao xu hướng chung của bờ biển. Sự xác định này không chỉ đảm bảo phù hợp với các chuẩn mực quốc tế, mà còn góp phần củng cố cơ sở pháp lý vững chắc cho việc quản lý, khai thác và bảo vệ chủ quyền biển đảo của Việt Nam trong khu vực chiến lược này.

Trong bối cảnh nhu cầu phát triển kinh tế biển ngày càng gia tăng, việc hoàn thiện hệ thống đường cơ sở là nhiệm vụ cấp thiết và mang tính chiến lược đối với Việt Nam. Việc xác định rõ ràng đường cơ sở không chỉ giúp củng cố nền tảng pháp lý cho các hoạt động khai thác, sử dụng và bảo vệ biển, mà còn góp phần nâng cao hiệu quả quản lý biển, đảm bảo phát triển kinh tế biển bền vững và bảo vệ lợi ích quốc gia trên biển. Đồng thời, điều này cũng giúp Việt Nam khẳng định vị thế và tiếng nói của mình trong các diễn đàn khu vực và quốc tế, đặc biệt là trong các vấn đề liên quan đến Biển Đông và luật pháp quốc tế về biển./.

Thu Minh
Nguồn: bienphong.com.vn